به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همشهری، ذوب یخچال‌ها و برف‌چال‌ها در دنیا یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی است. فلات ایران نیز با داشتن حدود 180قله بالای 4هزار متر و یخچال‌های طبیعی، مستثنی نیست و یخچال‌هایش با رسیدن به روزهای گرم‌تر سال از دست می‌رود.یخچال‌ها از مهم‌ترین منابع دائم تامین آب شیرین در چرخه طبیعت هستند.

کاهش حجم و وسعت یخچال ‌های طبیعی اکوسیستم‌های پایین‌دست قلل مرتفع را با چالش تامین آب مستمر مواجه کرده است. براساس آخرین تحقیقات مؤسسه تحقیقات آب وزارت نیرو، سطح یخچال‌های طبیعی کشور در یک دهه گذشته 21درصد (حدود 9کیلومترمربع) کاهش داشته است. وضعیت یخچال‌های طبیعی «زردکوه» بدتر است، به‌گونه‌ای که 50درصد از حجم آن ‌از دست رفته و مهم‌ترین اثر آن، مشکلات آبی ایجاد شده در چهارمحال و بختیاری و به‌ویژه شهرکرد است؛ چراکه بیش از 10درصد آب شیرین کشور در منطقه چهارمحال و بختیاری تولید می‌شود و تأثیر تغییر اقلیم و برداشت‌های غیراصولی در بالادست را می‌توان در پایین‌دست یخچال‌ها مشاهده کرد.

به‌طور میانگین سالانه، نزدیک به 25سانتی‌متر از ضخامت یخچال‌های کشور کم می‌شود؛ البته این عدد سال به سال متفاوت است. اگرچه سطح یخچال‌های طبیعی موجود در کشور نسبت به بسیاری از کشورهای اروپایی و آسیایی (همانند پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان و...) بسیار ناچیز محسوب می‌شود، اما همین مقدار نیز منبع ارزشمندی از منظر منابع آبی و به‌خصوص از جنبه پایشگرهای تغییرات اقلیمی به شمار می‌آید.

راه‌حل مقابله با بحران کاهش یخچال‌های طبیعی ایران

محمد درویش، رئیس کمیته محیط‌زیست کرسی سلامت اجتماعی یونسکو: برآورد دقیقی از اینکه یخچال‌های طبیعی ایران دقیقا چند میلیارد مترمکعب آب تولید می‌کنند وجود ندارد. اما تخمین زده می‌شود که یخچال‌های طبیعی ایران قادر به تولید تقریبا 10میلیارد مترمکعب آب هستند. این رقم بیش از نیاز آب شرب کل مردم ایران در سال است که به 8.5میلیارد مترمکعب می‌رسد. وجود یخچال‌های طبیعی در ایران باعث می‌شود که رودخانه‌های ایران حتی در فصل گرم نیز خشک نشوند.

وجود همین یخچال‌هاست که باعث شده ایران 93رودخانه دائمی داشته باشد. یخچال‌های طبیعی علم کوه، دماوند و سبلان قدیمی‌ترین یخچال‌های طبیعی ایران هستند که عمرشان به چند میلیون سال می‌رسد. اما براساس آمارهای منتشر شده توسط شرکت مدیریت منابع آب ایران، حجم انباشت برف در یخچال‌های ایران در طول یک دهه اخیر حدود 30درصد کاهش یافته و براساس مطالعه‌ای دیگر، میزان تولید برف در کشور نیز در طول دهه 90حدود 20درصد کاهش یافته است؛ یعنی یخچال‌های ایران به‌دلیل تغییرات اقلیمی در حال ذوب شدن هستند.

مهم‌ترین آسیب ناشی از کاهش حجم یخچال‌های طبیعی ایران آن است که میزان تولید آب شیرین کشور را به‌عنوان یک شاخص مهم زیستی کاهش می‌دهد. درحالی‌که منابع یخچالی ایران موجب می‌شوند حتی در گرم‌ترین فصول سال نیز آب سالم در کشور برای تامین شرب وجود داشته باشد و وقتی یخچال‌های طبیعی سطح زیادی از حجم خود را از دست بدهند تنش‌های آبی دامان ایران را می‌گیرد.

به‌عنوان مثال وقتی منابع یخچال طبیعی زردکوه در کوهرنگ، سال گذشته با کاهش محسوس مواجه شد، منبع آب شرب شهرکرد از بین رفت و بحران اجتماعی ایجاد کرد.اما برای مقابله با بحران ناشی از کاهش حجم یخچال‌های ایران چه باید کرد؟ بهترین راهکار این است که دولت تمام ارتفاعات بالای 4هزار متر را مطلقا حفاظت شده اعلام کند.

چشمه‌های تولید گردوخاک مهار و از ظرفیت‌های کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی برای جلوگیری از وقوع توفان‌های گردوغبار استفاده کند. چون گردوخاک روی برف می‌نشیند و با کدر کردن رنگ آن و جذب سریع‌تر گرما، سرعت آب شدن یخچال‌ها را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر باید به سمت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای که یکی از عوامل مهم گرمایش هواست حرکت کرد و از هر نوع تخریب پوشش گیاهی در دامنه‌ها نیز جلوگیری ‌کرد.

از یخچال تا سیلاب

داریوش گل‌علیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست: گرمایش جهانی، منجر به ذوب‌شدن یخچال‌های طبیعی در دنیا و البته ایران شده است. یخچال‌ها، ذخیره آب شیرین و متضمن حیات اکوسیستم‌های پایین‌دست خود هستند. اگر بارش‌ها به‌صورت برف در کوهستان رخ دهد، بر حجم یخچال‌ها اضافه می‌کند. ذوب آهسته آنها در طول ماه‌های گرم سال، تداوم جریان رودخانه‌ها و چشمه‌ها را ممکن می‌سازد.

ذوب‌شدن سریع یخچال‌ها، تداوم تامین آب شرب، محیط‌زیست، کشاورزی و صنعت را با چالش مواجه می‌کند. بسیاری از سیلاب‌ها در نتیجه تغییر زمانی و مکانی بارش‌ها در طول سال رخ می‌دهد. در دهه اخیر تغییر الگوی بارش که یکی از نشانه‌های تغییر اقلیم است، پدیده‌هایی مانند سیل را ایجاد کرده است. مهم‌ترین کاری که در مواجهه با تغییر اقلیم می‌توان کرد «سازگاری» است.

برنامه‌ریزی برای افزایش تاب‌آوری در حوزه‌های آب، کشاورزی و محیط‌زیست می‌تواند میزان خسارت را در این حوزه‌ها کاهش دهد. به‌طور مثال، اقداماتی مانند آبخیزداری می‌تواند تأثیر تخریب سیلاب‌هایی را که منجر به هدررفت و فرسایش خاک می‌شود، محدود کند. تغییرات اقلیمی ناشی از دخالت‌های انسان در طبیعت با انتشار بیشتر گازهای گلخانه‌ای است. کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، افزایش سازگاری و تاب‌آوری و کاهش آسیب‌پذیری در برابر آثار تغییر اقلیم تنها راه مواجهه با پدیده تغییر اقلیم است.

کوهستان‌های جهان و گرمایش زمین

با نگاه به داده‌ها و اطلاعات موجود در مناطق کوهستانی جهان نیز می‌توان چنین نتایجی به‌دست آورد که رشته کوه های آلپ 2برابر نرخ جهانی گرم شده‌اند و دما در مناطق ارتفاعی بالاتر در کوه‌های راکی در مونتانا، وایومینگ و آیداهو 3برابر میانگین جهانی، رشد داشته‌ است.برای دیگر مناطق کوهستانی، رکوردها از ایستگاه‌های اختصاصی روی همه قاره‌ها به جز قطب جنوب به‌طور عمومی روند افزایش دما را نشان می‌دهند.

الگوهای تغییرهای بارش نسبت به دما بسیار متغیراست. این الگوها به‌ویژه در کوهستان‌ها پیچیده است‌، بارش به‌شدت تحت‌تأثیر توپوگرافی محلی است و در خیلی از نواحی، سهم مهمی از بارش سالانه به شکل برف ریزش می‌کند و اندازه‌گیری برف معمولا دارای دقت کمتری است. با این اوصاف، داده‌های بلندمدت در دسترس نشان می‌دهد که طی 2قرن گذشته بارش عموما در نواحی شمال‌غربی آلپ ‌کاهش و در جنوب‌شرقی آن، افزایش داشته است. در دهه‌های اخیر، زمستان گرم شده، برف کمتر و باران بیشتری باریده است.

این الگو همچنین برای دیگر رشته‌کوه‌ها، شامل غرب ایالات متحده و کانادا، غرب هیمالیا و ژاپن نیز شناسایی شده است. در این میان، اطلاعاتی در مورد مناطق کوهستانی فلات ایران عملا موجود نیست.گرمایش جهانی و تغییر آب‌وهوا، پیامدهای مهمی برای مناطق کوهستانی دارند که به‌شدت کالا و خدمات این مناطق را متاثر می‌کند. ازجمله می‌توان به اثرهای آن بر رژیم آب‌شناختی، زیست‌کره و مخاطره‌های طبیعی اشاره کرد. کاهش حجم رواناب سطحی، بی‌نظمی در رژیم آبدهی رودخانه‌ها، تأثیر بر تولید انرژی برقابی، افزایش ارتفاع مرز برف، مهاجرت و انقراض گونه‌های گیاهی، افزایش فراوانی رخداد، ابعاد مخاطره‌های کوهستانی و... از تبعات گرمایش جهانی است.



5منطقه یخچالی کشور
«تخت سلیمان» یا «علم‌کوه»
مجموعه قلل تخت سلیمان در استان مازندران بخش کلاردشت، منطقه‌ای بسیار سردسیر و برف‌گیر با قلل مرتفعی است که از آن می‌توان به‌عنوان بزرگ‌ترین ناحیه کوهستانی یخچالی در ایران نام برد. این منطقه دارای 3یخچال اصلی زیر است: ۱- یخچال سرچال(شمال شرقی) ۲- یخچال شمال غربی ۳- یخچال حصار چال